Güney Amerika akciğerli balığı ( Lepidosiren paradoxa ), Güney Amerika kıtasının bataklık ve yavaş akan sularında yaşayan, akciğerli balıklar takımına ait bir tatlı su balığı türüdür. Lepidosiren cinsinin tek üyesidir ve Neoceratodontidae familyasıyla birlikte Dipnoi takımını oluştururlar. Amazon ve Paraguay havzalarına özgüdür.
Lepidosiren paradoxa , Johann Jakob Heckel tarafından 1851 yılında tanımlanmıştır. Akciğerli balıklar , kemikli balıklar (Osteichthyes) sınıfına ait olup, hem akciğerleri hem de solungaçları kullanarak solunum yapabilme yeteneğine sahip ilkel bir balık grubudur. Fosil kayıtları , akciğerli balıkların yaklaşık 400 milyon yıl önce Devoniyen döneminde ortaya çıktığını göstermektedir. Bu durum, Lepidosiren paradoxa'nın evrimsel olarak çok eski bir soya sahip olduğunu gösterir.
Güney Amerika akciğerli balığı uzun ve yılanımsı bir vücuda sahiptir. Yetişkinler genellikle 125 cm uzunluğa ulaşabilirler, ancak bazı bireylerin 2 metreye kadar büyüdüğü de görülmüştür. Vücutları pullarla kaplıdır, ancak pullar derinin altında gömülü oldukları için çıplak gözle kolayca fark edilmezler. Balığın rengi genellikle zeytin yeşili veya kahverengidir ve bu renk, yaşadığı ortamda kamufle olmasına yardımcı olur. Yüzgeçleri küçüktür ve ipliksi bir yapıya sahiptir, özellikle göğüs ve karın yüzgeçleri dokunmaya duyarlıdır ve balığın çamurlu sularda yön bulmasına yardımcı olur. En belirgin özelliği, hem solungaçları hem de akciğerleri kullanarak nefes alabilmesidir. Akciğerleri , hava kesesi'nin evrimleşmiş halidir ve balığın oksijenin az olduğu sularda hayatta kalmasını sağlar.
Lepidosiren paradoxa , Amazon Nehri ve Paraguay Nehri havzalarına özgüdür. Bu bölgelerdeki bataklıklar, sazlıklar, yavaş akan nehirler ve mevsimsel olarak sular altında kalan ovalar, balığın tipik yaşam alanlarını oluşturur. Sığ ve oksijen seviyesi düşük suları tercih ederler.
Güney Amerika akciğerli balığı, fırsatçı bir etobur'dur. Beslenmesinde omurgasızlar (böcek larvaları, solucanlar, yumuşakçalar), küçük balıklar ve amfibiler bulunur. Yavru bireyler genellikle küçük su canlıları ve alglerle beslenirler.
Üreme mevsimi genellikle yağmur mevsimiyle başlar. Dişi akciğerli balıklar , sığ sularda yuvalar inşa ederler. Erkek, dişi yumurtaları bıraktıktan sonra yuvayı korur ve yavruların gelişimi boyunca onlara bakar. Yavrular ilk başlarda dış solungaçlara sahiptirler, ancak büyüdükçe bu solungaçlar kaybolur ve akciğer solunumu gelişir. Erkek bireyler, yavruları koruma döneminde derilerinden salgıladıkları bir mukusla yavruları beslerler.
Güney Amerika akciğerli balığının en dikkat çekici özelliklerinden biri, kurak dönemlerde estivasyon adı verilen bir uyku haline girebilmesidir. Sular çekildiğinde, balık çamurda bir yuva kazar ve vücudunu bir mukus koza ile kaplar. Bu koza, su kaybını önler ve balığın aylarca susuzluğa dayanmasını sağlar. Metabolizma hızı yavaşlar ve oksijen ihtiyacı azalır. Yağmur mevsimi başladığında ve sular tekrar yükseldiğinde, balık uyanır ve normal aktivitesine geri döner.
Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından Lepidosiren paradoxa , "Asgari Endişe" (Least Concern) kategorisinde sınıflandırılmaktadır. Ancak, yaşam alanlarının tahribi, su kirliliği ve aşırı avlanma gibi tehditler, popülasyonları üzerinde baskı oluşturabilir. Bu nedenle, türün gelecekteki durumu için düzenli olarak izlenmesi ve korunması önemlidir.
Güney Amerika akciğerli balığı, yerel halklar tarafından besin kaynağı olarak avlanmaktadır. Ayrıca, bazı bölgelerde geleneksel tıpta kullanıldığına dair bilgiler bulunmaktadır. Akvaryum hobisi için de ilgi çekici bir türdür, ancak bakımı zordur ve uzmanlık gerektirir.